Weblog Interculturele Communicatie

BY: W. Shadid, 28-3-2008

Dat de media bij nieuwsgeving selectief te werk gaan is gemeengoed. Selectie is begrijpelijk. Duizenden, zo niet miljoenen, vermeldenswaardige gebeurtenissen vinden dagelijks plaats, zodat selectie van nieuws zelfs onontkoombaar wordt. Men selecteert echter op grond van het mediaprincipe ‘man bijt hond’, waarbij de keuze automatische komt te liggen op exotische en sensationele items. Tot zover begrijpelijk en tot op zeker hoogte ook acceptabel.

De beschuldiging dat de media nieuws creëren en manipuleren wordt echter niet door iedereen als vanzelfsprekend aanvaard. De media zijn in de beeldvorming immers de spreekbuis van de samenleving en houden het gedrag van politici en andere functionarissen en hoogwaardigheidsbekleders tegen de culturele meetlat. Overtreders worden dan aan de schandepaal genageld. Er heerst dus het idee dat de media betrouwbaar zijn, fungeren als waakhond van de samenleving en zullen derhalve het nieuws niet manipuleren, maar zorgvuldig weergeven.
Kortgelden leverde een reportageteam van 101tv (het digitale kanaal van BNN en de publieke omroep) echter het tastbare bewijs voor de onbetrouwbaarheid van de media. Dat team wilde blijkbaar koste wat het kost beeldmateriaal produceren om te laten zien dat Amsterdammers een vrouw met burka die een zak met sinasappelen heeft laten vallen niet behulpzaam zouden zijn. Terwijl de hulp wel zou worden geboden als haar zonder burka hetzelfde zou zijn overkomen. Het is de tv-ploeg van 101tv dan ook gelukt om het gewenste beeldmateriaal te produceren. Het filmpje is ook uitgezonden met alle gevolgen van dien voor de stemmingmakerij ten aanzien van moslims.
Dat het reportageteam van 101tv tijdens de opname zijn dag niet had bleek uit het feit dat er toevallig een tv-ploeg van AT5 op de scene aanwezig was die ook de gebeurtenis op beeld had vastgezet. Dat beeldmateriaal liet echter een heel ander beeld van de werkelijkheid zien. Amsterdammers schoten de vrouw met burka wel degelijk te hulp, maar dat stukje is door de programmamakers van 101tv uitgeknipt en dus aan het kijkerspubliek onthouden. Sterker nog, uit het beeldmateriaal van AT5 bleek tevens dat een medewerker van 101tv Amsterdammers die de vrouw in kwestie de helpende hand wilden bieden tegenhield en wegstuurde door hen mede te delen dat er een tv-opname aan de gang was.
Wie denkt dat dit voorval een media-incident is, vergist zich. Nationaal en internationaal onderzoek laat keer op keer zien dat wat dit onderwerp aangaat de media zich door selectie en presentatie schuldig maken aan het creëren van negatieve beeldvorming en stigmatisering van allochtonen en moslims in het bijzonder. Journalistieke principes als ‘Objectiviteit’, ‘hoor en wederhoor’, en ‘second opinion’ die in de journalistieke opleiding vanaf dag één sterk worden benadrukt, worden in de beroepspraktijk over het hoofd gezien.
Wat nodig is, is het introduceren van een review-habitus bij het mediabedrijf waarbij het werk van de individuele journalist onder de loep kan worden genomen. In de wetenschap is dat een ingeburgerd gebruik. In de vaktijdschriften wordt het werk van collega-wetenschappers uitgebreid besproken. Journalisten behoren tot de weinige beroepscategorieën wiens werk niet door beroepsgenoten wordt geëvalueerd.
Aangezien mediacratie heden ten dage overheerst, en de media direct en indirect invloed uitoefenen op het landsbestuur, is zo’n review-habitus van onschatbare waarde. Zolang dat nog niet is ingevoerd en zolang de ‘man bijt hond mentaliteit’ het leidmotief van de media vormt, zal nieuwsmanipulatie tot de mogelijkheden blijven behoren en is kritisch mediagebruik (kijken, lezen en luisteren) geboden.

Prof.dr. W. Shadid is hoogleraar interculturele communicatie. Voor meer info zie de pagina “About”.